Ватикан қаласы, 2025 жылғы 11 желтоқсан
Қазақстанның Астана қаласындағы Конфессияаралық және дінаралық диалогтың халықаралық орталығы (ICIID) мен Ватикан қаласындағы Қасиетті Тақтың Дінаралық диалог жөніндегі Дикастериясы 2025 жылғы 11 желтоқсанда Қазақстан Республикасы Парламенті Сенатының Төрағасы және Әлемдік және дәстүрлі діндер лидерлері съезі Хатшылығының басшысы Мәулен Әшімбаевтың Ватиканға ресми сапары аясында бірлескен дөңгелек үстел өткізді.
Екіжақты кездесуден кейін, дөңгелек үстел шеңберінде Қасиетті Тақтың Дінаралық диалог жөніндегі Дикастериясының префектісі Кардинал Джордж Кувакад пен Сенат Төрағасы Мәулен Әшімбаев сессияны ресми түрде ашты. Олар күрделі жаһандық сын-қатерлер жағдайында бейбітшілікті ілгерілету және халықаралық ынтымақтастықты дамыту үшін рухани дипломатияның маңызын атап өтіп, ортақ бейілдігін растады.
Дикастерия хатшысы Маркус Соло және ICIID Басқарма төрайымы Гүлсана Қожабай жүргізген дөңгелек үстел «Қазақстанның конфессияаралық бастамалары және Қасиетті Тақтың рухани жетекшілігі» тақырыбына арналды. Іс-шарада діни қауымдастықтардың бейбітшілік, өзара түсіністік және жаһандық тұрақтылықты нығайтудағы рөлі талқыланды.
Талқылауға көрнекті діни лидерлер, дипломаттар және сарапшылар қатысты. Қатысушылар қатарында Қасиетті Тақтың Дінаралық диалог жөніндегі Дикастериясының префектісі Жоғары Мәртебелі Кардинал Джордж Джейкоб Кувакад, сондай-ақ Дикастерияның орынбасар хатшысы, кеңсе басшылары, лауазымды қызметкерлер мен өңірлік хатшылар болды (оның ішінде Азия, Таяу Шығыс, Солтүстік және Сахараның оңтүстігіндегі Африкадағы ислам, сондай-ақ буддизм, даосизм және конфуцийшілдік бойынша жауапты тұлғалар). Сондай-ақ диалог, руханият және коммуникациялар жөніндегі сарапшылар қатысты. Бұдан бөлек, Religions for Peace (Италия) ұйымының президенті Луиджи де Сальвия мырза және «Bambino Gesù» Педиатриялық госпиталі Халықаралық қызметтерінің басшысы Алессандро Кристальди мырза қатысты.
Қазақстан тарапынан Сенат Төрағасы Мәулен Әшімбаев, Қазақстан Республикасының Қасиетті Тақ жанындағы Төтенше және Өкілетті Елшісі, Сенат Төрағасының орынбасары, Халықаралық қатынастар, қорғаныс және қауіпсіздік комитетінің төрағасы, Мәдениет және ақпарат вице-министрі Қанат Ысқақов және өзге де ресми тұлғалар қатысты.
Өз сөзінде Мәулен Әшімбаев өсіп келе жатқан поляризация, қақтығыстар, жеккөрушілік пен сенімсіздік сияқты қазіргі жаһандық дағдарыстар моральдық және рухани лидерліктің маңызын бұрынғыдан да арттыра түскенін атап өтті. Ол диалог тек дипломатиялық құрал ғана емес, сонымен бірге сенімді қалпына келтіретін, адам қадір-қасиетін бекітетін және өзара құрмет мәдениетін нығайтатын өмір салты екенін атап өтті. Сенат Төрағасы Қазақстан мен Қасиетті Тақты біріктіретін ортақ құндылықтар конфессияаралық және мәдениетаралық түсіністікті дамытудағы екіжақты және көпжақты ынтымақтастықты тереңдетуге берік негіз болатынын айтты.
Кардинал Джордж Джейкоб Кувакад Қазақстанның қонақжайлығын жылы сезіммен еске алып, Әлемдік және дәстүрлі діндер лидерлері съезіне бірнеше рет қатысқанын айтты. Ол бүгінгі кездесудің өзі – ортақ ниет пен күшті біріктіретін тамаша синергия, сондай-ақ ортақ игілік жолында бірлесе жұмыс істеуге деген нақты ұмтылыс екенін атап өтті.
Кардинал бұл іс-шараны тамаша бастама және Дикастерия мен Қазақстан Республикасы, атап айтқанда Әлемдік және дәстүрлі діндер лидерлері съезінің Хатшылығы және Конфессияаралық және дінаралық диалогтың халықаралық орталығы арасындағы достық пен ынтымақтастықты жаңартатын бірегей мүмкіндік деп бағалады.
Кардинал Диалог жөніндегі Біріккен комитеттің маңызын атап өтіп, оның тұрақты кездесулері конструктивті өзара іс-қимылға үлкен мүмкіндік беретінін айтты. Ол институционалдық ынтымақтастықтан да жоғары тұратын нәрсе – діндер арасындағы диалогтың әрқашан бөлінушілікке емес, ортақтыққа негізделуі тиіс екенін атап өтті.
Сондай-ақ ол Рим Папасы Лев XIV-тің бейбітшілік пен конфессияаралық диалогқа бағытталған барлық жұмысты толық қолдайтынын атап өтті.
Кардинал Екінші Ватикан кеңесінің «Nostra Aetate» декларациясының тарихи маңызын еске салып, онда барлық халықтардың ортақ адамгершілігі, әмбебап қажеттіліктері мен ортақ ұмтылыстары атап өтілетінін айтты. Қорытындылай келе, ол шынайы бейбітшілік Құдайдан келетінін еске салып, діни қауымдастықтарды бүкіл әлем бойынша тұрақты ынтымақтастықты жалғастыруға шақырды.
Қазақстан Республикасының Мәдениет және ақпарат вице-министрі Қанат Ысқақов Қазақстандағы рухани келісімнің этносаралық және конфессияаралық әралуандыққа негізделгенін атап өтіп, елдегі католик қауымдастығының рухани, дінаралық, қайырымдылық және әлеуметтік бастамалары арқылы атқарып отырған маңызды рөлін ерекше бағалады. Ысқақов Съездің діни лидерлердің жаһандық сын-қатерлерге, соның ішінде жасанды интеллект пен климаттық өзгерістерге этикалық тұрғыдан қарауын ілгерілетудегі маңызын атап өтті.
Гүлсана Қожабай Конфессияаралық және дінаралық диалогтың халықаралық орталығы атынан Қасиетті Таққа іс-шараны бірлесе ұйымдастырғаны үшін алғыс білдіріп, Ватиканның Қазақстан үшін ежелден келе жатқан және аса құрметті серіктес екенін атап өтті.
Орталық төрайымы ICIID қызметі Әлемдік және дәстүрлі діндер лидерлері съезінің миссиясын қолдауда үйлестіруші және операциялық рөл атқаратынын, сондай-ақ Съезд деңгейіндегі диалогты практикалық жергілікті және халықаралық ынтымақтастыққа айналдыруға бағытталғанын айтты.
Гүлсана Қожабай Ынтымақтастық туралы Меморандумды жаңарту серіктестікке жаңа серпін беретініне және «практикалық өзара іс-қимылдың жаңа кезеңін» белгілейтініне тоқталды. Ол Ватиканның алға көз жібере білетін көреген позициясын атап өтіп, Адам бауырластығы туралы декларация және Жасанды интеллект этикасы жөніндегі Рим үндеуі сияқты маңызды құжаттар Съезд жұмысына бағыт-бағдар болып отырғанын айтты.
Ол Дикастериямен серіктестікті Қазақстанның халықаралық ынтымақтастығының ең берік тіректерінің бірі деп сипаттады.
Қазақстан делегациясы Қасиетті Таққа рухани жетекшілігі және конфессияаралық диалогты қолдауы үшін алғыс айтты, әсіресе Әлемдік және дәстүрлі діндер лидерлері съезіне Ватиканның ұзақ жылдар бойы тұрақты қатысуы ерекше атап өтілді. Делегация съезд қатысушыларына арналған Рим Папасы Лев XIV жолдауының маңыздылығын атап өтті — бұл Қасиетті Тақтың жаһандық конфессияаралық ынтымақтастықты қолдауының айқын дәлелі.
Франциск Орденінің әкейі Лоран Базанезе Қасиетті Тақтың ерекше моральдық беделі аумақтан емес, адам қадір-қасиеті мен жалпыға ортақ бауырластықты дәріптейтін екі мың жылдық рухани миссиядан бастау алатынын атап өтті. Ол 2015 жылы Папа Францисктің Африкадағы Орталық Африка Республикасына, оның ішінде Банги қаласындағы орталық мешітке жасаған сапарын конфессияаралық татуласудың тарихи актісі ретінде атап өтті. Сондай-ақ ол 2019 жылы Нагасаки мен Хиросимадан жасалған, ядролық қаруды толық жоюды және ядролық тежеу «жалған қауіпсіздік» екенін ескерткен үндеуді еске салды. Базанезе әкей конфессияаралық диалогтың маңызын атап өтіп, «рухани дипломатия» бейбітшілік пен адамзат болашағы үшін шешуші күш екенін айтты.
Дикастерия Қазақстанның жаһандық конфессияаралық диалогтағы рөлін, әсіресе Әлемдік және дәстүрлі діндер лидерлері съезі мен оның этикалық жасанды интеллект басқаруы, экологиялық қорғау және жастарды тарту бағыттарындағы кеңейтілген қызметін жоғары бағалады.
Қатысушылар 2020 жылғы 15 қазанда Ватиканда қол қойылған Өзара түсіністік туралы Меморандум аясында жүзеге асырылып келе жатқан Дикастерия мен ICIID арасындағы ұзақ уақыттан бергі институционалдық ынтымақтастықты да еске алды. Меморандум шеңберінде әр екі жыл сайын Рим мен Астана арасында алма-кезек өтетін Бірлескен коллоквиум ұйымдастырылады, ал аралық жылдар дайындық кездесулеріне арналады. Екінші Бірлескен коллоквиум 2026 жылы Астанада өтеді деп жоспарлануда.
Сондай-ақ талқылауда конфессияаралық ынтымақтастықты нығайту, геосаяси тұрақсыздық, климаттық қатерлер, технологиялық және этикалық мәселелер сияқты өзекті әлемдік проблемаларды еңсеру қажеттілігі қозғалды.
Сессия Қасиетті Тақтың Дінаралық диалог жөніндегі Дикастериясының префектісі Кардинал Джордж Кувакадтың қорытынды баяндамасымен аяқталды, одан кейін ICIID мен Дикастерия арасындағы Өзара түсіністік туралы Меморандум қайта қол қойылып, институционалдық ынтымақтастықтың жаңартылған кезеңінің басталғанын білдірді.
Тараптар күрделене түскен жаһандық жағдайда тұрақты бейбітшілікті нығайту және мемлекеттер арасында құрмет пен ынтымақтастық мәдениетін дамыту үшін рухани дипломатияның аса маңызды рөл атқаратынына ортақ сенім білдірді.
