ӘЛЕМДІК ЖӘНЕ ДӘСТҮРЛІ ДІНДЕР ЛИДЕРЛЕРІ СЪЕЗІНІҢ
XXI ХАТШЫЛЫҒЫНЫҢ ҚОРЫТЫНДЫСЫ БОЙЫНША КОММЮНИКЕ
2023 жылғы 11 қазанда Қазақстан Республикасының астанасы Астана қаласында Әлемдік және дәстүрлі діндер лидерлері съезі Хатшылығының XXI отырысы өтті.
Отырысқа Қазақстан Республикасы Парламенті Сенатының Төрағасы, Әлемдік және дәстүрлі діндер лидерлері съезі Хатшылығының басшысы Мәулен Әшімбаев төрағалық етті.
Отырысқа Хатшылық мүшелері, сондай-ақ құрметті қонақтар қатысты.
Хатшылық мүшелері:
Ислам өкілдері:
Абдурахман Абдулла аль-Зайд, Дүниежүзілік ислам лигасы Бас хатшысының орынбасары, доктор.
Назир Мухаммед Мухаммед аль-Назир Аяд, Әл-Азхардың Исламдық зерттеулер академиясының Бас хатшысы.
Шейх-уль-Ислам Аллахшукюр Пашазаде, Кавказ Мұсылмандары Басқармасының Төрағасы.
Наурызбай қажы Тағанұлы, Қазақстан мұсылмандары діни басқармасының төрағасы, Бас мүфти.
Мухаммед бен Абдул Уахид Аль-Арифи, Сауд Арабиясы Корольдігінің Ислам, шақыру және тәлім беру істері жөніндегі министрдің кеңесшісі.
Мухаммад аш-Шаххат Абдулхамид Мухаммад ал-Жинди, «Нұр-Мүбарак» Мысыр Ислам мәдениеті университетінің ректоры.
Мухаммед Зия уль-Хак, Исламабад Халықаралық ислам университеті Исламды зерттеу институтының бас директоры.
Али Акбар Зиаи, Иран Ислам Республикасының Дінаралық және мәдениетаралық диалог орталығының басшысы.
Нешет Бодур, Астана қаласындағы Түркия Республикасы елшілігінің Дін істері жөніндегі кеңесшісі.
Христиан өкілдері:
Геннадий, Қазақстанның Православие Шіркеуінің Іс Басқарушысы, епископ Каскеленский.
Илия Кашицын, Мәскеу Патриархатының Сыртқы шіркеу байланыстары бөлімінің дінаралық қатынастар жөніндегі хатшысы, диакон.
Томаш Бернард Пэта, Астана қаласындағы Қасиетті Мәриям Рим-Католиктік Архиепархиясының архиепископ-митрополиті.
Халед Акаше, Қасиетті Тақтың Дінаралық диалогы бойынша Дикастерия Ислам мәселелері бюросының басшысы, Ватикан, монсеньор.
Юрий Новгородов, Дүниежүзілік Лютеран Федерациясының өкілі, Қазақстан Республикасындағы Інжіл-лютеран шіркеуінің архиепископы.
Джо Бэйли Уэллс, Англикан қауымдастығы Бас хатшысының орынбасары, епископ.
Иудаизм өкілдері:
Ешая Элазар Коген, Қазақстанның Бас раввині.
Жоель Адлер, Израильдің Бас Ашкенази раввинінің өкілі.
Буддизм өкілдері:
Пу Чжэн, Қытай Буддистер қауымдастығы Бас хатшысының орынбасары.
Бямбажав Хунхур, «Гандан Тэгчэнлин» монастырінің – Моңғол Буддистік орталығының Да Ламасы, Бейбітшілік үшін Азия буддистер конференциясының Бас хатшысы.
Чжу Гёнг, «Чогие» орденінің Орталық кеңесінің төрағасы, монах.
Монтиан Тананарт, Дүниежүзілік буддистер қауымдастығының Бас хатшысы.
Индуизм өкілі:
Сомайя Самир Шантилал, «Somaiya Vidyavihar» университетінің ректоры.
Даосизм өкілі:
Ли Синьцзюнь, Қытай даосистер қауымдастығының Бейжіңдегі «Байюньгуань» ғибадатханасының бақылаушысы.
Синтоизм өкілі:
Шинсаку Мицуи, «Джинджя Хончё» Синтоистік храмдар қауымдастығының Сыртқы байланыстар департаментінің директоры.
Бахаи өкілі:
Ляззат Янгалиева, «Астана қаласы Бахай қауымдастығы» қоғамдық ақпарат кеңсесінің директоры
Халықаралық ұйымдардың өкілдері:
Анна Павлюченко, БҰҰ Өркениеттер альянсының Жоғары өкілінің кеңесшісі.
Мухаммед Абдельсалам, Мұсылман Ақсақалдар кеңесінің Бас хатшысы.
Қазақстан Республикасының өкілдері:
Қайрат Омаров, Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрінің бірінші орынбасары, Әлемдік және дәстүрлі діндер лидерлері съезі Хатшылығы басшысының орынбасары.
Қанат Ісқақов, Қазақстан Республикасының Мәдениет және ақпарат вице-министрі, Әлемдік және дәстүрлі діндер лидерлері съезі Хатшылығы басшысының орынбасары.
Болат Сәрсенбаев, «Конфессияаралық және өркениетаралық диалогты дамыту жөніндегі Н.Назарбаев орталығы» КЕАҚ Басқарма Төрағасы, Әлемдік және дәстүрлі діндер лидерлері съезінің мақсаттары мен міндеттерін ілгерілету жөніндегі уәкіл.
Құрметті қонақтар:
Аида Балаева, Қазақстан Республикасының Мәдениет және ақпарат министрі.
Афра Мухаммед Альсабри, Біріккен Араб Әмірліктерінің Толеранттылық және бейбіт қатар өмір сүру министрлігі кеңсесінің бас директоры.
Замир ажы Ракиев, Қырғыз Республикасының Бас мүфтиі.
Ишматбеков Хамид Бахрамович, Өзбекстан мұсылмандары діни басқармасы төрағасының бірінші орынбасары.
Шейх Абдалла бен Ахмад Аль Халифа, Король Хамадтың Жаһандық бейбіт қатар өмір сүру орталығының Қамқоршылар кеңесінің төрағасы.
Марк Шнайер, «Этникалық өзара түсіністік қоры» ҮЕҰ Президенті, раввин.
* * *
Съезд Хатшылығының XXI отырысына қатысушылар дінаралық диалогтың жай-күйі мен динамикасын, сондай-ақ Әлемдік және дәстүрлі діндер лидерлері съезі шеңберіндегі дінаралық ынтымақтастықтың кең ауқымды мәселелерін талқылады.
Әлемдік және дәстүрлі діндер лидерлері VII съезінің қорытынды Декларациясын іске асыру және ілгерілету мәселелері бойынша жемісті және сындарлы пікір алмасу өтті.
Отырысқа қатысушылар Съездің 20 жылдық табысты қызметін және дінаралық және өркениетаралық диалогты нығайту мен дамытудағы маңызды жасампаз рөлін атап өтті.
Сонымен қатар, өсіп келе жатқан геосаяси шиеленіс, әлемдік тәртіптің эрозиясы және қақтығыстардың өсуі жағдайында Әлемдік және дәстүрлі діндер лидерлерінің съезі жаһандық дінаралық және өркениетаралық диалог үшін платформа ретінде ерекше маңызға ие болатыны атап өтілді.
Хатшылық отырысына қатысушылар Қазақстан Республикасының Президенті Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаевтың халықаралық қауіпсіздіктің берік жүйесін құру және әлемнің көптеген елдерінің алдында тұрған өткір сын-қатерлер мен проблемаларды еңсеру мақсатында бейбітшілік үшін жаңа жаһандық қозғалыс құру қажеттілігі туралы идеясын қолдады. Бұл идеяны іс жүзінде жүзеге асырудағы маңызды қадам Қазақстан Республикасының Шанхай ынтымақтастық ұйымының төрағасы ретінде ұсынған әділетті әлем мен келісім үшін әлемдік бірлік туралы бастамасы болды.
Дін қайраткерлері бейбітшілік үшін жаһандық қозғалысты қалыптастыруда және өзекті халықаралық мәселелерді шешуде рухани дипломатияның әлеуетін пайдаланудың маңыздылығын атап өтті.
Отырысқа қатысушылар әділетті, қауіпсіз және гүлденген әлемге, дінаралық және конфессияаралық келісім қағидаттарын белсенді ілгерілетуге ортақ ұмтылысын білдірді. Сонымен бірге адамзаттың рухани және әлеуметтік әл-ауқаты үшін адамгершілік құндылықтар мен бағдарлардың іргелі маңыздылығы атап өтілді.
Хатшылықтың XXI отырысына қатысушылар көптеген бейбіт тұрғындардың құрбан болуына әкеліп соқтырған Таяу Шығыстағы қақтығыстың күрт өршуіне байланысты терең алаңдаушылықтарын білдірді. Олар өңірдегі бейбітшілікке деген бейілділіктерін білдіріп, екі тарап пен халықаралық қауымдастықты жағдайды бейбіт жолмен шешуге күш салуға шақырды.
Діни қайраткерлер қасиетті кітаптарды қорлау әрекеттерін және діндарлардың сезімдерін қорлайтын және шиеленістерді күшейтуге, халықтар мен діндер арасындағы сенімге нұқсан келтіруге бағытталған кез келген арандатушылықтарды бірауыздан айыптады. Мұндай іс-әрекеттерді сөз бостандығының көрінісі ретінде санауға болмайтындығы баса айтылды.
Сонымен қатар, экстремизм, радикализм, терроризм және қарулы зорлық-зомбылықтың басқа нысандары қандай да бір мақсаттармен ақталса да, оларды түбегейлі қабылдамау керек екендігі атап өтілді.
Хатшылықтың XXI отырысының басты қорытындыларының бірі Әлемдік және дәстүрлі діндер лидерлері съезін дамытудың 2023-2033 жылдарға арналған тұжырымдамасын қабылдау болды.
Тұжырымдама Съезд қызметінің перспективалық бағыттарын айқындайды, оның қауіпсіз, тұрақты, төзімді және гүлденген әлем құру жөніндегі халықаралық күш-жігердегі рөлі мен орнын көрсетеді. Тұжырымдаманы іске асыру Съездің жаһандық дінаралық диалог пен ынтымақтастық платформасы ретінде одан әрі дамуына, сондай-ақ рухани дипломатияның әлеуетін кеңінен пайдалануға ықпал ететін болады.
Отырыс қорытындысы бойынша қатысушылар 2024 жылдың күзінде Астана қаласында Съезд Хатшылығының келесі XXII отырысын өткізу туралы шешім қабылдады. Съезд Хатшылығының XXII отырысын сапалы дайындау мақсатында 2024 жылы Хатшылықтың Жұмыс тобының кезекті отырысын өткізу туралы шешім қабылданды.
Отырысқа қатысушылар дәстүрлі қонақжайлылығы мен Әлемдік және дәстүрлі діндер лидерлері съезі Хатшылығының XXI отырысын жоғары деңгейде ұйымдастырғаны үшін Қазақстан тарапына ризашылықтарын білдірді.
Қазақстан Республикасы, Астана қ., 2023 жылғы 11 қазан.
