Серікбай Мөлдір Серікбайқызы
Діни ахуалды талдау және мониторинг
департаментінің аға сарапшысы
Әлеуметтік желі адам өмірінің ажырамас бөлігіне айналды. Ол өз тұтынушыларымен бөлісетін кез-келген ақпаратты қамтиды, сондай-ақ, контентті жасау және алмасу кезінде қолданушылардың белсенді әрекеттесуіне баса назар аударатын бірлескен орта ретінде әрекет етеді. Қазіргі уақытта оның қолданылуын ескере отырып, әлеуметтік желілер өнімдерді немесе қызметтерді сату және басқаларға әсер ету үшін қолданылады деп айтуға болады. COVID-19 індеті әлеуметтік желілерді жаппай қолдануды тудырды. Әлеуметтік желі әртүрлі жаңа мамандықтар әкелді. Олардың бірі маркетингтік инфлюенсерлер. Инфлюенсер – сапалы контент жасайтын, белгілі бір салада беделі жоғары, әлеуметтік желіде көптеген ізбасарлары бар жеке тұлға. Бұл орайда діни жетекшілердің әлеуметтік желіде уағыз жүргізу және діни мазмұнды жасау үрдісі бүкіл әлемде және елімізде кеңінен таралуда [1].
Өмірдің көптеген басқа салалары сияқты, дін де COVID-19 тудырған жаһандық денсаулық сақтау дағдарысы кезінде зардап шекті. Жаңа әлеуметтік қашықтықты сақтау шараларын бұзбау үшін бүкіл әлемдегі діни мекемелер өздерінің келушілерін үйлеріне жіберді. Қарт адамдар, жас балалар және басқа да осал адамдар арасындағы науқастар COVID-19-дан туындаған ауыр асқынулар мен өлім қаупіне ұшырады. Осылайша, бұл санаттағы адамдарға көп жиналатын жерлерден аулақ болуға кеңес берілді. Дегенмен, аға буын және басқа да кең таралған аурулары бар адамдар Құдайдың араласуын қажет деп санады.
Діни жиындар COVID-19 індетінің таралу алаңы екендігі дәлелденді. Оңтүстік Кореядағы жұқтыру жағдайларының жартысы Шинчонжи кездесуіне байланысты болды. Малайзия астанасы Куала-Лумпурда мешітке келген бірнеше жүздеген мұсылмандар вирус жұқтырды, ал Вашингтонда бес жүзден астам жамағатпен епископтық шіркеуде ауызашар қабылдағаннан кейін шіркеу пасторы вирусқа оң нәтиже берді. Сауд Арабиясы шетелдіктерге және мұсылмандарға жылдың кез келген уақытында жасай алатын діни қажылық Умра үшін Мекке мен Мәдинаға баруға шектеу қойған болатын. Эр-Рияд Меккедегі Ұлы мешіт пен Мединадағы Пайғамбар мешітін дезинфекциялау мақсатында қысқы уақытқа жауып тастады. Оңтүстік Азияда мыңдаған адамдарды іс-шараларға жиі тартатын буддистік Жаңа жыл мерекесі тоқтатылды.
Діни рәсімдерге бірге бару COVID-19 шектеулеріне байланысты мүмкін болмағанымен, құлшылық етушілер тікелей эфирде көрсетілетін қызметтерге қатысу арқылы жинала алды. Өмір «қалыпты» болған кезде, адамның хоббиі, жұмысы, үй шаруасы, ойын-сауық, қоғамдық және отбасылық іс-әрекеттері күннің әр минутына толы болған кезде рухани істерге уақыты болмайтыны белгілі.
COVID-19 індеті ғибадат орындарындағы діни әрекеттерге шектеу қою кезеңінде, көптеген діни көшбасшылар әлеуметтік желіні өз аудиториясына, әсіресе мыңжылдық ұрпаққа оқыту және қарым-қатынас жасау құралы ретінде пайдаланды. Алайда тәжірибе көрсетіп отырғандай, қазіргі таңда дінді әлеуметтік желілерде тек дінтанушы мамандар мен теолог мамандар ғана емес, сондай-ақ басқа саланың мамандары, атап айтқанда, кәсіпкерлер, психологтар, жаңа мамандық меңгерген (инфлюенсер, маркетолог, блогер, коуч және т.б.) дінді өзінің контентінің бөлшегі ретінде қабылдап, белсенді түрде уағыздап жатқандығы да байқалады. Бұл орайда YouTube, Instagram және TikTok негізінен инфлюенсерлер контент жасау үшін пайдаланатын үш негізгі әлеуметтік медиа платформа болып табылады.
Инфлюенсерлерге келетін болсақ, олардың қауымдастық құрудағы рөлі ерекше. Харизматикалық уағызшылар сияқты, олар да өз аудиториясына қалай сөйлеу керектігін, қандай мазмұнда ақпарат беретіндігін жақсы біледі. Шынында да, кез келген жақсы маркетолог сізге инфлюенсердің табысы олардың тіркелуші/ізбасарларымен қарым-қатынасына байланысты екенін айтады. Ашық, мейірімді, инклюзивті болу – бұл инфлюенсерлер мен олардың тіркелушілері арасында оң, тұрақты қарым-қатынасты тудыратын қасиеттер. Олардың үздіксіз қолдауының нәтижесі олардың ізбасарларының адалдығын одан әрі ынталандырады. Сондай-ақ бұл оларға өздерін үлкен бір қауымның бөлшегі ретінде сезінуіне мүмкіндік береді. Адамдар өздерін қажет деп сезінгенін және ортаның мүшесі болғандығын ұнатады. Нағыз табысты дін, әрине, конверсияға ұшырататын дін болады. Ондаған адам дінді өмірінің негізгі бөлігі ретінде қабылдап, оны қабылдауда. Сол сияқты, инфлюенсерлер конверсияны басқарады деп айтуға болады [2].
Әлеуметтік желідегі инфлюенсерлер – басқа жерде «қарапайым» адамдар болса да, ізбасарларының арқасында танымал болған адамдар. Дәстүрлі атақты адамдар өздерінің кәсіби таланттарымен танымал болғанымен, әлеуметтік медиа инфлюенсерлері әлеуметтік медиа платформаларында үлкен ізбасарлар базасын құру арқылы танымал болады. Олар негізінен өмір салтымен, сұлулығымен, сәнімен танымал. Олардың әсері аудиториясының көлемі және демографиясымен өлшенеді. Олар өздерінің қызығушылықтары туралы ақпаратты өздері таңдаған әлеуметтік медиа платформаларында үнемі жариялайды және олардың жазбаларына назар аударатын ізбасарларын тартады. Тұтынушылар бұқаралық және жалпы жарнамаға аз көңіл бөлетіндіктен, осылайша әлеуметтік медиа инфлюенсерлері маркетингтік коммуникацияның ең жақсы арналарының біріне айналды. Маркетинг индустриясындағы инфлюенсерлердің рөлі мен функциялары маркетингтік коммуникациялардың бүкіл процесі мен құрылымын өзгертті.
Цифрлық платформалар жеке адамдар мен қауымдастықтарға дін мен сенім туралы бұрыннан қалыптасқан нанымдарды қайта анықтауға мүмкіндік берді. Дін мен әлеуметтік желідегі инфлюенсерлер тақырыбы ғалымдардың назарын жақында ғана аудара бастады. Әлеуметтік медианың инфлюенсерлеріне назар аудару әлеуметтік медианы діни мақсаттарда пайдалану табандылықпен сипатталатын басқа деңгейге көшкенін көрсетеді. Өнімдерді ілгерілету үшін әлеуметтік медианы пайдаланатын брендтерден басқа, әлеуметтік медиа инфлюенсерлері діни және моральдық хабарларды тарату үшін әлеуметтік медианы да пайдаланады.
Қорытындылайтын болсақ, дін туралы ақпараттың бір түймені басу арқылы миллиондаған адамдарға жету үрдісі таң қалдырады және бұл әлеуметтік медианың жаһандық қолжетімділігі арқасында мүмкін болды. Сол арқылы әлеуметтік желідегі діни бағыттағы контент жастардың сенімге негізделген әңгімелерге тікелей қатысуына мүмкіндік беріп қана қоймай, олардың көзқарасын қалыптастыруы да ғажап емес. Осылайша діни инфлюенсерлер сеніммен өмір сүрудің маңыздылығын көрсету үшін әлеуметтік желілер арқылы дін туралы хабардарлықты арттырады.
Қолданылған әдебиеттер тізімі:
- De Veirman, M., Cauberghe, V., & Hudders, L. (2017). Marketing through instagram influencers: The impact of number of followers and product divergence on brand attitude. International Journal of Advertising, 36(5), 798–828.
- Rautela, S., & Sharma, A. (2019). Spirituality and social media: Connecting the dots. International Journal of Interactive Mobile Technologies, 13(9), 81–98.
