Ақпараттық шу мен құндылықтардың құнсыздануы орнаған қазіргі әлемде жастарды рухани және адамгершілікке тәрбиелеу мәселесі бұрынғыдан да өзекті болып отыр. Бұл салада беделі мен рухани тәжірибесі өскелең ұрпақ үшін бағдар бола алатын діни лидерлерге ерекше рөл беріледі.
Діни көшбасшылар даналық пен мәңгілік құндылықтардың тасымалдаушысы бола отырып, жастар үшін рухани тәлімгер бола алады. Олар ақиқат негіздерін, адамгершілік принциптері мен этикалық нормаларды түсіндіре отырып, білім беру қызметін жүргізе алады.
Діни лидерлердің өмірі мен іс-әрекеттері үлгі болады. Жастар өздерінің тақуалығын, рухани жетілуге деген ұмтылысын, адамдарға қызмет етуін бақылай отырып, осы қасиеттерді қабылдайды және өздерінің адамгершілік бағдарларын қалыптастырады.
Діни лидерлер жастарды өзгеге деген сүйіспеншілік, жанашырлық, өзара көмек, мейірімділік, адалдық, әділдік сияқты ізгіліктерге баулайды. Бұл қасиеттер тұлғаны қалыптастырады, адамды рухани бай етеді, және тұлға ретінде қалыптастыруға ықпал жасайды.
Беделді көшбасшылар басқаратын діни қауымдастықтар жастар үшін өзара көмек, қолдау, қоғамдастық сезімі орнайтын ортаға айналады. Жастар көршілеріне қамқорлық жасауды, ортақ іске қатысуды, өз іс-әрекеттері үшін жауапкершілікке үйренуде. Олар жастарды азғыруларға қарсы тұруға, әділ өмір салтын ұстануға, жанның тазалығына қамқорлық жасауға үйретеді. Көптеген діни
мәдениетін құрметтеуге баулайды. Олар дәстүрге ұқыпты қарауға, өз елінің лайықты азаматтары болуға үйретеді. Түрлі діндер қатар өмір сүретін қазіргі әлемде діни лидерлер конфессияаралық диалог құруда маңызды рөл атқарады.
Түрлі діндер қатар өмір сүретін қазіргі әлемде діни лидерлер конфессияаралық диалог құруда маңызды рөл атқарады. Олар жастарға төзімділікті, басқа сенімдердің өкілдеріне құрмет көрсетуді, бейбіт қатар өмір сүруді үйретеді. Діни көшбасшылар нашақорлық, алкоголизм, қылмыс сияқты асоциалды құбылыстардың алдын алуға белсенді қатысады. Олар жастарға рухани құндылықтарға негізделген өзін-өзі жүзеге асырудың балама жолдарын ұсынады.
Өмірдің қиын кезеңдерінде діни көшбасшылар жастарға рухани қолдау көрсетеді. Олар дағдарыстардан аман өтуге, қайғы-қасіретті жеңуге, өмірдің мәнін табуға көмектеседі.
Діни көшбасшылар өз халқының мәдени мұрасын сақтауда маңызды рөл атқарады. Олар ғибадатханаларға, тарихи ескерткіштерге қамқорлық жасайды, дәстүрлерді жандандыруға қатысады. Діни лидерлердің жастарды рухани және адамгершілік тәрбиелеуге қосқан үлесі баға жетпес. Олар сенім нұрын алып қана қоймай, жеке тұлғаны қалыптастырады, ар-ұжданмен өмір сүруге, отбасы мен қоғамға тірек болуға үйретеді. Діни лидерлердің қызметі жалпыадамзаттық құндылықтарға қайшы келмеуі, араздықты қоздырмауы және адам құқықтарына нұқсан келтірмеуі қажет. Жалпы, жастардың рухани және адамгершілік тәрбиесіндегі діни көшбасшылардың рөлі қазіргі әлемде маңызды және өзекті болып қала береді.
Жас ұрпаққа рухани тәлім-тәрбие беру заманымыздың өткір талабы екендігі айқын. Жаһандану уақытында тәрбие беру ұлттық және рухани негізде үйлестіре жүргізуді қажет етеді.
Соңғы 10-15 жылда еліміздегі қоғамның рухани күйреуін жеңу үшін көп нәрсе жасалуда, мысал ретінде мемлекеттің мақұлдауымен өз қызметін кеңейтетін діни конфессиялардың рөлі, осы мәселені бұқаралық ақпарат құралдарында талқылауды және т.б. атап өтуге болады. Сондай-ақ бұқаралық ақпарат құралдарында рухани-адамгершілікті дамыту мәселелерін талқылау көптеген ақпараттық-ойын-сауық бағдарламаларға қарағанда өте аз үлесті қамтиды екен.
Рухани-адамгершілік дағдарыс және біздің еліміздегі құндылық бағдарларының өзгеруі жастарды имандылық пен дін мәселелеріне жаңаша көзқараспен қарауға уәждеп отыр.
Бүгінгі таңда дін негізгі жалпыадамзаттық мұраттарды сақтап қалуға ықпал ететін, тәрбиелік, құндылық-бағдарлық тетігі бар әлеуметтік институттарға қайта енгізілуі қажет болып отыр. Жалпы діни тәрбие – саяси тұрақтылықтың кепілі. Діннің терең астарын білмеу күрделі жағдайларға соқтыруы мүмкін. Сондықтан жастар арасында діни сауаттылықты қалыптастыру, діни тәрбиені ұлттық салт-дәстүрмен, мәдениетпен байланыстыра жүргізу аса қажет. Аталмыш мәселе жастардың құндылық бағдарларын қалыптастырудағы діни тәрбиенің әсерін зерттеу қажеттілігін туындатады.
Жастар арасындағы діни тәрбиенің негізгі көкейтесті сұрақтарына жауап қарастырғанда төмендегі сұраққа аса назар аудару керек. Жастар діни білімді қайдан алып жатыр? Әрение қазіргі кездің жастары діни кітаптарды журналдарды қолдарына алып оқығылары келмейді. Бірден жеңіл жолын қарастыра бастайды. Сол себепті интернет желісінен жауап іздестіреді. Ия әрение интернетте жазылған ақпараттың барлығы 100 пайыз дұрыс деп айтуға келмейді. Сондықтан арнайы білімі бар мамандарға жүгінген әлдеқайда тиімді (теолог, дінтанушы, имам). Елімізде бұданда басқа діни сауат ашуға болатын арнайы оқу орындары да жеткілікті (медресе, колледж, институт, университет).
Осыны негізге ала отырып, дін саласының қоғамда алатын орны әлдеқайда маңызды. Елімізде үш жылда бір рет өтетін Әлемдік және дәстүрлі діндер лидерлерінің Съезі осыған дәлел. Әлемдік және дәстүрлі діндер көшбасшыларының V Съезінен кейін жастар арасындағы діни тәрбиенің рөлі негізінде, Съезде бір секция отырысының тұтастай жастар мәселесіне арналғаны да себеп болды. Әлемдік және дәстүрлі діндер өздерінің құндылықтары арқылы ұлттар мәдениетінің дамуына, өркениеттердің өркендеуіне жол ашатын үлкен күш екенін өмірдің өзі дәлелдеп отыр. Қазіргі кезде қазақстандық татулық, ынтымақ, сыйластық және бірлік әлемдік өркениеттерге өзіндік үлесін қосып отырғанын айтуымыз керек. Қоғамдық үйлесімділік пен рухани байлық – барлық діндердің негізгі діңгегі екенін жастарымыздың бойына сіңіру біздің басты міндетіміз екенін ешқашан ұмытпауымыз керек. Қазақстан ұлттық құндылықтарға тамыр жібере отырып, бейбітсүйгіш ел ретінде Әлемдік және дәстүрлі діндер көшбасшыларын Астанада бас қостырып, осынау алқалы жиында бейбітшілікке, әлемдік татулыққа үн қосуы ғаламдық деңгейдегі текетірестер мен сын-қатерлерге жауап іздеуден туындап отырғанын жастарымызға жеткізе білсек, нұр үстіне нұр болар еді. Сондықтан, үш жылда бір рет Астанада өтетін әлемдік және дәстүрлі діндер көшбасшыларының бірегей жаһандық Съезі барған сайын өкілді бола отырып, бүкіл әлемге таныла отырып, тиісінше, ең жоғары деңгейдегі жастар проблематикасына елеулі үлес қосуда. Өткен жеті съездің секциялық отырыстарында жастардың қоғамдағы рөлі, жастар мен дін, рухани құндылықтар туралы мәселе мызғымас өзектендіріледі.
Қорытындылай келе, Президент жастарға үлкен жауапкершілік жүктелетінін атап өтті, өйткені олардың басты міндеті – мемлекет мүдделерін қорғау, мемлекет игілігі үшін ең жауапты шешімдер қабылдау. Астана дінаралық саммитінің диалог алаңдарында қазіргі заманның діни көшбасшылары қазіргі жастарға нақты және нақты адамгершілік бағдарлар, болашаққа деген перспективалар мен әлеуметтік кепілдіктер қажет деген мәселені өзектендіреді. 2022 жылғы 14-15 қыркүйекте Астанада өткен Әлемдік және дәстүрлі діндер лидерлерінің VII съезінде Қасым-Жомарт Тоқаев бүкіл адамзаттың әмбебап ілгерілеуі мен өркендеуінің кілті жастардың дұрыс білім алуы екенін еске салды.
Ж.Д. Мазан
«Конфессияаралық және өркениетаралық диалогты дамыту жөніндегі Н.Назарбаев орталығы» ҚЕАҚ
Әдістемелік жұмыс және жинақтау департаментінің аға сарапшысы
