ДАМАСКІДЕГІ ОМЕЙЯДТАРДЫҢ ҰЛЫ МЕШІТІ: РУХАНИ ЖӘНЕ СӘУЛЕТ ТАРИХЫНЫҢ КУӘСІ
Дамаскідегі Омейядтардың Ұлы мешіті — әлемдегі ең көне исламдық ғибадат орындарының бірі ғана емес, сонымен қатар ғасырлар бойы аймақтың үздіксіз рухани, мәдени және саяси өмірінің символы. Ол ислам сәулет өнерінің шедеврі болып саналады және діни маңызын бай мәдени мұрамен біріктіре отырып, мұсылман әлемінің тарихында маңызды рөл атқарады.
Орналасқан жері
Мешіт әлемдегі ең ежелгі үздіксіз қоныстанған қалалардың бірі — Сирия астанасы Дамаскінің қақ орталығында орналасқан. Бұл көне ғимараттар мен тар көшелер қатар тұрған қаланың тарихи орталығы. Географиялық тұрғыдан мешіт Араб аймағының оңтүстік-батыс бөлігінде орналасқан және бүкіл әлемнен келген қажылар мен туристер үшін маңызды бағдар болып табылады.
Тарихи анықтама
Мешіттің құрылысы аймақтағы ислам сәулеті мен мәдениетінің дамуына негіз қалаған Омейядтар әулеті кезінде, VIII ғасырда басталды. Мешіт бірнеше рет өрттер мен жер сілкіністерінен зардап шегіп, ауқымды қалпына келтіру жұмыстарын жүргізуді қажет етті. Маңызды реконструкциялардың бірі — XI ғасырда салжұқ сұлтаны Мелик-шах кезінде жүргізілді, бұл кезде күмбез бен аркаларға ерекше назар аударылды. XIX ғасырдың соңы — XX ғасырдың басында сұлтан Абдул-Хамид II кезінде Стамбулдан келген шеберлердің қатысуымен күрделі жөндеу жүргізіліп, колонналар мен шатыр жаңартылды. Мешіт тарихында саяси қызмет те маңызды орын алады: мысалы, халифа Муавия осы жерде Әли ибн Әбу Талибке қарсылығын жариялаған, бұл мешіттің билік пен ықпал орталығы ретіндегі рөлін көрсетеді.
Маңызды тұлғалар
Мешіттегі кесенеде ислам дәстүрі мен аңыздары бойынша ең құрметті әулиелердің бірі — Яхья пайғамбардың (Шомылдырушы Иоанн) басы сақталуы мүмкін деп есептеледі. Мешіт сонымен қатар ғасырлар бойы бұл орынды уағыздар мен маңызды шешімдер қабылдау үшін пайдаланған саяси көшбасшылармен және діни ғалымдармен байланысты. Олардың арасында Омейяд әулетінің негізін қалаушы халифа Муавия және елеулі қалпына келтіру жұмыстарын ұйымдастырған сұлтан Абдул-Хамид II ерекшеленеді.
Діни маңызы
Омейяд мешіті — тарихи тұрғыдан ислам құқығының төрт негізгі сүнниттік мектебі: шафиғи, ханафи, ханбали және мәлики мектептері шоғырланған бірегей орын. Басты михраб шафиғи мектебіне тиесілі, бұл оның діни маңызын көрсетеді. Мұнда күнделікті намаздар оқылып, маңызды діни рәсімдер, намаз алдындағы дәрет алу рәсімдері және Құран, хадис пен фиқһ бойынша білім беру сабақтары өткізіледі. Мешіт ислам әлемінің әр түкпірінен келген діндарларды жинап, рухани ағарту мен сенімді нығайту орталығы қызметін атқарады.
Мәдени және туристік маңызы
Омейядтардың Ұлы мешіті қажыларды ғана емес, сонымен қатар тарихқа, өнерге және сәулетке қызығушылық танытатын туристерді де тартады. Оның басты көрікті жерлерінің бірі — ерекше техникамен орындалған, қалалық және табиғи пейзаждарды бейнелейтін тамаша сақталған Византия мозаикалары. Ішкі аула көптеген әсем аркалары бар аркалы галереялармен қоршалған, орталығында дәрет алуға арналған субұрқақ және күмбезді павильондар орналасқан. Мешіттің үш мұнарасы — батыс, шығыс және солтүстік — өздерінің аңыздары мен сәулеттік ерекшеліктеріне ие, бұл оларды зерттеу үшін бірегей нысандарға айналдырады. Бұдан басқа, мешіт ұзақ уақыт бойы білім мен ғылым орталығы болды, бұл ғалымдар мен студенттерді тартты, мәдени алмасу және интеллектуалды даму атмосферасын қалыптастырды.
Қазіргі жағдайы
Бүгінде Омейяд мешіті Сирия мемлекетінің қорғауында және әлемдік маңызы бар мәдени мұра объектісі ретінде танылған. Тұрақты қалпына келтіру жұмыстары оның тарихи келбеті мен сәулетін сақтауға көмектеседі. Мешіт келушілерге, қажыларға және туристерге ашық, мұнда қажетті инфрақұрылымды қамтамасыз ететін музей және қажылық орталығы жұмыс істейді. Аймақтағы қазіргі саяси оқиғаларға байланысты қиындықтарға қарамастан, мешіт Сирияның рухани бірлігі мен мәдени мұрасының символы болып қала береді, және оның маңызы үміт пен азаттықтың символы ретінде жаңа тарихи оқиғаларда да расталады.
